Robert Silverberg w powieści „Umierając, żyjemy” przedstawia postać Davida Seliga – neurotycznego, egocentrycznego i zagubionego mężczyzny w średnim wieku, który przeżywa powolną utratę swego niezwykłego daru: zdolności do czytania w myślach. Selig, żyjący z pisania prac akademickich dla studentów, jest człowiekiem o zmarnowanym potencjale, balansującym pomiędzy samotnością a obsesyjnym poszukiwaniem sensu własnej egzystencji. Silverberg kreśli portret człowieka w kryzysie – kogoś, kto nie potrafił w pełni wykorzystać swego talentu i w obliczu jego utraty musi zmierzyć się z poczuciem klęski oraz z nieuniknioną refleksją nad własnym życiem.

Jednym z najbardziej poruszających aspektów powieści jest stopniowe zanikanie zdolności telepatycznych Seliga, ukazane z niezwykłą subtelnością i precyzją psychologiczną. Bohater początkowo nie dostrzega, że jego dar słabnie, lecz z czasem uświadamia sobie, że jest to nieuchronny proces, toczący się od lat. Co gorsza, nie potrafi czerpać radości ani z własnych przeżyć, ani z obserwacji cudzych myśli – zamiast tego tkwi w poczuciu rozczarowania i niespełnienia.

Ciekawym zabiegiem literackim jest wplecenie w tekst całych prac akademickich, które Selig pisze dla studentów. Wydaje się to nieco pretensjonalne, ale można ten element interpretować jako zabieg krytyczny wobec samego siebie. Jako komentarz Silverberga na temat własnych literackich aspiracji i statusu jako autora science fiction. W powieści znajdziemy również wiele odniesień do klasyków literatury, filozofii, muzyki i sztuki, co nadaje powieści intelektualnej głębi.

Silverberg nigdy nie unikał tematów związanych z seksualnością, i tutaj również wątek ten odgrywa istotną rolę. Selig wspomina swoje doświadczenia z Toni – kobietą, którą postrzega jako archetypiczny obraz kobiecości – analizując ich wspólne chwile z chłodnym dystansem, niemal jakby obserwował je z zewnątrz. W podobny sposób autor podejmuje temat homoseksualności, choć z pewną rezerwą, pozostawiając go raczej w sferze niedopowiedzeń niż otwartej analizy.

Najciekawsze filozoficzne refleksje w powieści dotyczą natury myśli i świadomości. Selig zauważa, że myśli mogą być formułowane w różnych językach, ale dusza – w uniwersalnym, bezsłownym idiomie dostępnym dla telepatów. W jednej z najbardziej sugestywnych scen bohater wnika w umysł pszczoły, co sugeruje, że świadomość może przybierać niespodziewane, obce kształty. Jego zdolności pozwalają mu również dostrzec wewnętrzny świat innych ludzi w sposób, którego oni sami nie są świadomi – np. w surowym farmerze odkrywa mistyka, który doświadcza ekstazy duchowej.

Powieść oferuje także interesujący kontrapunkt dla depresyjnej postaci Seliga w osobie Toma Nyquista – telepaty, który podchodzi do swego daru z pragmatyzmem i optymizmem. Dla niego zdolność czytania w myślach to po prostu kolejny zmysł, który można wykorzystać dla własnej korzyści, a nie źródło metafizycznej udręki. Ta opozycja między bohaterami symbolizuje fundamentalny dylemat: czy życie jest pasmem utraconych szans, czy też w każdej chwili można znaleźć nową wartość i sens?

Silverberg nie daje jednoznacznych odpowiedzi, ale „Umierając, zycjemy” pozostaje poruszającym studium melancholii i lęku przed przemijaniem. To powieść, która nie traktuje telepatii jako narzędzia do tworzenia fabularnych fajerwerków, ale jako metaforę kondycji ludzkiej – daru, który w pewnym momencie życia każdy traci: młodość, potencjał, marzenia o wielkości. Jest to opowieść o tym, że najtrudniejszą sztuką jest zaakceptowanie własnej skończoności i nauczenie się życia mimo tej świadomości.