Najbardziej niebieskie oko

"Najbardziej niebieskie oko", debiut Toni Morrison, to wstrząsający obraz amerykańskiego rasizmu i uprzedzeń. Pecola Breedlove ma jedenaście lat. Każdej nocy modli się o cud. Chciałaby mieć niebieskie oczy, podobne do tych, które mają inne amerykańskie dzieci z sąsiedztwa. Może wtedy ludzie zapomnieliby o jej czarnej skórze? A może przynajmniej nie zwracaliby uwagi na to, że jest inna? Tymczasem nadchodzi jesień 1941 roku. Pecola zauważa coś dziwnego w przydomowym ogródku. Nagietki, które o tej porze roku zaczynały kwitnąć, tym razem widocznie nie mają takiego zamiaru. Dziewczynka nie wie, że to zły omen. Jeszcze się nie boi, ale nie długo będzie się bała. Wkrótce jej życie zmieni się w piekło... Oto książka, która żadnego z Czytelników nie pozostawi obojętnym. Historia Pecoli Breedlove wstrząsa, przeraża, bulwersuje. Budzi zrozumiały gniew i sprawia, że mamy ochotę głośno krzyczeć. To brutalna wiwisekcja mechanizmu przemocy, kiedy to ofiara zmienia się w swego najgroźniejszego oprawcę. "Najbardziej niebieskie oko" jest debiutancką powieścią Toni Morrison. Po raz pierwszy ukazała się w 1970 roku nakładem wydawnictwa Holt, Rinehart i Winston. To wstrząsająca powieść o rasizmie i osamotnieniu w nieprzyjaznym środowisku. To opowieść o przemocy, która nie pozostawia śladów na ciele, lecz na psychice i pamięci. Choć jest to debiut i choć kolejne utwory pisarki z pewnością lepiej znane są czytelnikom, "Najbardziej niebieskie oko" stanowi niezwykle ważny punkt wyjścia dla literackiego programu Toni Morrison. Gdy w 1993 roku wręczano jej Nagrodę Nobla, członkowie kapituły tak oto uzasadniali swoją decyzję: "W powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości Morrison przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości". I tak też jest w przypadku niniejszej powieści. Chociaż "Najbardziej niebieskie oko" napisane zostało ponad pięćdziesiąt lat temu, poruszane tu problemy, rasizm i uprzedzenia nadal obecne są we współczesnej Ameryce.

To opowieść nie tylko o rasizmie, ale przede wszystkim o perfidnym i uniwersalnym mechanizmie bezkrwawej przemocy, kiedy to ofiara zamienia się we własnego prześladowcę. O upokorzeniu i bezsilności, które rodzą większy gniew niż mord. Bez książek Toni Morrison nie sposob zrozumieć napięć dzisiejszej Ameryki.

Katarzyna Surmiak-Domańska

Toni Morrison to amerykańska pisarka, pierwsza czarnoskóra kobieta uhonorowana Literacką Nagrodą Nobla. Żyła w latach 1931-2019. Do jej najwybitniejszych dzieł należą "Pieśń Salomonowa", "Umiłowana" oraz "Jazz".