Kultura pokoju

Kształtowanie kultury pokoju, jako wyzwanie współczesności, stanowi jeden z istotnych obszarów namysłu nad bezpieczeństwem, jego podstawami, warunkami utrzymania oraz możliwymi zagrożeniami. Odwołując się do ujęcia bezpieczeństwa w jego najszerszej perspektywie, powiedzieć można, że dotyczy ono całokształtu życia społecznego, ze szczególnym uwzględnieniem kultury jako jego budulca, a zarazem znaczącej składowej. Kultura wtedy, pojmowana jako duchowo-materialne dziedzictwo ludzkości stanowi swoistą, organiczną tkankę, w której zachodzą procesy rozpoznawania, ujawniania i nieustannego tworzenia względnych warunków bezpieczeństwa, bezpiecznej egzystencji zarówno jednostek, grup społecznych jak i całych społeczeństw. Odwołując się do złożoności i dynamiki kreowanej przez człowieka na przestrzeni dziejów rzeczywistości, podkreślić należy, iż istotnym jej przejawem i osiągnięciem jest wypracowanie rozumienia i traktowania pokoju jako szczególnej wartości, celu dążeń pojedynczych ludzi i całych wspólnot ludzkich. Pokój – z perspektywy budowy i utrzymania bezpieczeństwa – okazuje się zatem kategorią nośną kultury jako ludzkiego dziedzictwa. Pokój pojmowany jako cel ludzkich dążeń jest zarazem podstawą i gwarantem utrzymania wolnej od zagrożeń in actu egzystencji. Podkreślić należy, iż namysł nad ideą pokoju obejmuje zakres badań z obszaru irenologii i polemologii, gdzie pierwszy termin - pokój – odnosi się bezpośrednio do namysłu nad podstawami, znaczeniem, kształtowaniem i utrzymaniem pokoju, drugi natomiast, poprzez grecki źródłosłów - wojna – odsyła nas do badań nad przyczynami i źródłami konfliktów i wojen – jako przeciwwagi, a jednocześnie warunku zrozumienia istoty pierwszego. Na wagę i znaczenie pokoju wskazywał Immanuel Kant, formułując znamienną ideę wiecznego pokoju – celu ludzkich dążeń i działań, którego podstawami uczynił: „zasadę wolności wszystkich członków społeczeństwa”, „zasadę zależności wszystkich obywateli od jednego prawodawstwa”, „ideę powszechnej równości”1. Zaskakująco aktualne w tym kontekście zdają się być słowa niemieckiego filozofa: „Teraz, gdy wreszcie wzięło górę poczucie wspólnoty ludów i doszło do tego, że naruszenie prawa w jednym miejscu na ziemi jest przez wszystkich odczuwalnie dostrzegane, idea obywatelstwa świata przestała być fantastycznym i przesadnym rodzajem prawa, natomiast jest niezbędnym uzupełnieniem niepisanego kodeksu zarówno prawa państwowego, jak i prawa narodów do publicznych praw człowieka w ogóle, tym samym więc do wiecznego pokoju, do którego, można sobie tego jedynie życzyć, nieustannie będzie się przybliżać.”