Raszewski dzisiaj czytany

Pomysł, żeby na nowo przeczytać dziś Raszewskiego - i do tej lektury zaprosić badaczy teatru, dramatu, performansów i przedstawień kulturowych różnych generacji i szkół - wiązał się z obchodzoną w 2012 roku dwudziestą rocznicą śmierci autora Krótkiej historii teatru polskiego. Wziął się też z przekonania, że taka lektura może być dziś szczególnie pouczająca, ponieważ dyscyplina, która swoje powstanie i autonomię w tak wielkim stopniu zawdzięcza bohaterowi tej książki, przechodzi dynamiczne przeobrażenia. Ich najbardziej spektakularnym ale przecież nie jedynym przejawem pozostaje zwrot performatywny w humanistyce i przemożny wpływ, jaki wywarł ON na naukę o teatrze. Od kilkunastu lat trwa intensywny proces redefinicji jej pola badawczego i procedur metodologicznych. Wydaje się, że to dobry moment, by spojrzeć na dorobek badacza z miejsca, w którym dziś jesteśmy. Postawić mu pytania, których sformułowanie możliwe stało się dopiero w językach nowych metodologii: antropologii widowisk, badań genderowych, studiów postkolonialnych, nowego historycyzmu czy transnorodowej histoire croise.

Zaaranżowanie wielostronnego krytycznego dialogu z dorobkiem autora Bogusławskiego było celem konferencji zorganizowanej w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w grudniu 2012 roku, której pokłosiem jest niniejszy tom. Wśród uczestników zaleźli się zarówno współpracownicy i uczniowie Zbigniewa Raszewskiego, jak i badacze, którzy - choćby z racji wieku - nigdy bezpośrednio się z nim nie zetknęli. Spotkanie to nie miało stać się w żadnym razie akademią ku czci patrona Instytutu. Zależało nam jednak na tym, żeby rozmowa objęła wszystkie aspekty pracy i dzieła Raszewskiego, a więc oprócz nauki także praktykę dydaktyczną, rolę, jaką odgrywał w środowisku naukowym i artystycznym, pozycję autorytetu, której ciężar i konsekwencje przyjmował, świadomie kształtowany przez niego etos badacza. Chcieliśmy uchwycić to, co nazywa się czasem ludzkim geniuszem i mierzy się siłą wpływu, jaki osoba wywiera na innych. Stąd obecność w książce również tekstów o charakterze osobistych wspomnień i przyczynków do biografii. Właściwa proporcja nie została jednak, jak nam się wydaje, zachwiana. Czytając dziś Raszewskiego, prowadzimy z nim żywą rozmowę - a bywa, że nawet spór dzięki czemu lepiej rozumiemy miejsce, z którego mówimy.