Kultura wizualna w Polsce. Fragmenty

Polska kultura wizualna wciąż jest obszarem słabo rozpoznanym i niedowartościowanym. Obraz historycznie ustępuje znaczenia słowu, nieczęsto stając się przedmiotem rozważań teoretycznych, wizje i widzenia są raczej domeną literatury, kompetencje wizualne społeczeństwa polskiego są zwykle nisko oceniane, a jego praktyki bywają określane jako estetyczna nędza, nadmiar lub nuda. Dwutomowy zbiór, obejmujący (1) teksty i obrazy źródłowe (od Abramowskiego po Hansena, od Rydet po Leśmiana) wraz z komentarzami oraz (2) autorskie hasła dotyczące praktyk widzenia (od obrazu do widowni, od bilbordu do melodramatu, od Pałacu po podróbkę), jest próbą zmierzenia się z tymi uprzedzeniami. Nie po to jednak, by przywrócić historii sztuki wybitne przeoczone dzieła, ale raczej po to, by w narzekaniach na wizualne braki Polaków zobaczyć istotny element polskiej kultury wizualnej – złożonej, niejednoznacznej, wielowymiarowej, mieszającej rejestry, gatunki i media. Staramy się zatem nie tylko zaprezentować, ale również zbudować pewną wizję teorii i praktyk kultury wizualnej w nowoczesnej Polsce.

Intencją naszego badania było rozpoznanie zasobów i potencjału polskiej refleksji dotyczącej widzenia, prowadzonej przede wszystkim w wieku XX, ale osadzonej też w tekstach i praktykach dziewiętnastowiecznych, oraz próba namysłu nad nimi w kontekście z jednej strony języka dyscypliny, jaką są badania kultury wizualnej, a z drugiej – form i problemów współczesnej kultury polskiej. W jaki sposób myślano u nas o widzeniu, obrazach i widowniach? Jakie działania artystyczne służyły do wyrażania i problematyzowania tych kwestii? Jak widzenie i obrazowanie są praktykowane na co dzień, jak przejawiały się i przejawiają w działaniach potocznych? Zgodnie z podejściem „archeologicznym” zakładamy, że rozpoznaniahistoryczno-kulturowe mogą prowadzić w istocie do – innego czy nowego – rozumienia współczesności, a obrazy i wizualne idee z przeszłości otwierają drogę do dzisiejszych przedstawień i praktyk. Współwydawca: Instytut Kultury Polskiej UW

dr hab. Iwona Kurz – wykładowczyni w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, zajmuje się historią nowoczesnej kultury polskiej w perspektywie wizualnej, antropologią kultury wizualnej oraz problematyką ciała i gender. Autorka książki Twarze w tłumie (2005, nominacja do Nagrody Nike, Nagroda im. Bolesława Michałka za najlepszą książkę filmoznawczą), współautorka książek Obyczaje polskie. Wiek XX w krótkich hasłach (2008), Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej , Ekspozycje nowoczesności. Wystawy a doświadczanie procesów modernizacyjnych w Polsce 1821–1929 , redaktorka tomu Film i historia (2008), współredaktorka Antropologii ciała (2008) oraz Antropologii kultury wizualnej (2012). Redaguje pismo „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”.