Nikodem Erazm Iwanowski: korespondencja i wspomnienia (Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka)

To książka dla miłośników opowieści o relacjach międzyludzkich, literatury epistolarnej oraz twórczości Elizy Orzeszkowej i Marii Konopnickiej.

Koniec XIX w., nieduży drewniany dworek w Porogach na Żmudzi. Nikodem Erazm Iwanowski (1846-1931), właściciel tego dworku, artysta oraz autor tekstów literackich publikowanych w prasie warszawskiej, ojciec sióstr pisarek litewskich podpisujących się pseudonimem Lazdynų Pelėda (Sowa z leszczyniaka), określał to miejsce jako zakątek ziemi zapomniany przez Boga, jednak dla niego samego był to najpiękniejszy zakątek na ziemi. Przyjeżdżali tutaj do niego plebani okolicznych kościołów, aby składać zamówienia na kopie obrazów i z tego właśnie miejsca dzieła jego twórczości zarówno malarskiej, jak i literackiej wysyłane były na konkursy do Petersburga oraz Warszawy.

W dworku w Porogach rozpoczął korespondencję ze znanymi polskimi pisarkami Elizą Orzeszkową i Marią Konopnicką. Z pierwszą korespondencję nawiązał po to, aby w Wilnie opublikować swoje wierszowane dzieło Biała dziewica, chociaż patrząc na to z dzisiejszej perspektywy możliwe jest, że mógł to być pretekst do tego, aby lepiej ją poznać.

Ich listy stały się wkrótce bardziej osobiste. Tę 10-letnią korespondencję cechowały różne nastroje emocjonalne N. E. Iwanowskiego – od pełnego zachwytu nad tą słynną twórczynią, dedykowania jej wierszy, wysyłania glinianych figurek, które tworzył wraz z synem Gustawem, aż do wyrażania wątpliwości co do własnej wartości i zadawania pytań o to, w jaki sposób mógłbym on być dla niej – tej „gwiazdy przewodniej narodu” – osobą interesującą i przydatną.

Z Marią Konopnicką, inną znaną przedstawicielką polskiego świata kulturalnego N. E. Iwanowski zapoznał się w 1887 r. w Warszawie. Jak można mniemać z treści zachowanych listów, w których wspomina się o długich, czasami nocnych spacerach po parkach Frascati i Łazienkach – nie pozostawała mu ona obojętna jako kobieta.

Autorzy książki, zbierając materiały dotyczące szlacheckiego pochodzenia rodu Iwanowskich, wiele czasu spędzili w Państwowym Archiwum Historii Litwy wertując księgi sądowe Żmudzi oraz inne zbiory, jak również studiując dokumenty zgromadzone w zbiorach Lazdynų Pelėdy w Bibliotece Narodowej Martynasa Mažvydasa. Wiele ciekawych faktów odkryto w zbiorach archiwalnych Estonii i Niemiec oraz w publikacjach, które ukazały się w litewskiej gazecie Laikas (Czas) wydawanej w Argentynie. Całość materiału wykorzystana w książce została przedstawiona we rozdziale wstępnym publikacji zatytułowanym Między obowiązkiem a powołaniem. Przygotowane zostało również drzewo genealogiczne Iwanowskich (herb Rogala), którego początki sięgają połowy XVII wieku.

328-stronicowa publikacja Nikodem Erazm Iwanowski: korespondencja i wspomnienia (Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka) zawiera kolorowe ilustracje przedstawiające obrazy N. E. Iwanowskiego oraz zdjęcia i jest dwujęzyczna – napisana w języku litewskim i polskim. Oprócz korespondencji N. E. Iwanowskiego, E. Orzeszkowej i M. Konopnickiej w książce zamieszczono również jego wspomnienia z okresu pobytu w Petersburgu (gdzie miał krewnych zajmujących wysokie stanowiska w administracji carskiej i dokąd udał się, aby uniknąć możliwego prześladowania ze strony władz ze względu na to, że był uczestnikiem powstania) i Monachium (gdzie studiował w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych). Jego list skierowany do Liudasa Giry stanowi z kolei swoistą autobiografię N.E. Iwanowskiego. W książce przedstawiono również spis bibliograficzny wydanych drukiem dzieł literackich N. E. Iwanowskiego.

Pobierz spis treści